schapengraf Woeste Hoeve

Oude Bossen Veluwe     Zeventien uitvoeringsprojecten

De provincie Gelderland heeft in augustus 2010 subsidie toegekend aan zeventien projecten op de Veluwe waarin de cultuurhistorie van bossen weer zichtbaar en beleefbaar wordt gemaakt. Deze projecten worden hieronder kort gepresenteerd.

Per project is de actuele stand van zaken (december 2011) schuin gedrukt weergegeven.
Open alle projecten     Sluit alle projecten

Herstel Lanenpatroon Lunterse Buurtbos

Notaris Van den Ham liet vanaf 1889 in Lunteren als een soort sociaal plan door de lokale bevolking een bos planten, waarbij hij een padenstelsel liet aanleggen in de vorm van boombladeren. Na zijn dood in 1912 liet hij het bos na aan de inwoners van Lunteren in de Stichting Het Lunterse Buurtbos.
Het lanenpatroon van het buurtbos is in de loop der tijd onherkenbaar geworden en zelfs deels verdwenen. Stichting het Lunterse Buurtbos is al jaren bezig met het herstel van het lanenpatroon. Met de subsidie van de Provincie wordt nu een belangrijk deel van het oorspronkelijke lanenpatroon hersteld.

In de winter van 2010-2011 en het voorjaar van 2011 is het grootste deel van het laanherstel uitgevoerd. Mede op advies van Probos worden deze winter nog enkele extra stukken laan hersteld om het laankarakter nog beter tot uitdrukking te laten komen. De gemeente Ede heeft hiervoor een voorstel geschreven, dat begin december wordt besproken met het bestuur van de Stichting Het Luntersche Buurtbosch (de eigenaar van het bos). Bovendien wordt dan ook een voorstel voor verdere uitbreiding van het aantal te herstellen lanen in het Buurtbosch besproken. Deze uitbreiding valt buiten de scope van het project ´Oude Bossen van de Veluwe´.



Uitvoerder: Stichting het Lunterse Buurtbos/Gemeente Ede

Herstel en zichtbaar maken ontginningsgeschiedenis Eperholt

In de 19e eeuw is men begonnen met de ontginning van de heide rondom Epe. Tussen 1914 en 1930 is hier het bosgebied het Eperholt aangeplant. In dit bos zijn nog tal van relicten uit de ontginningsperiode aanwezig, zoals:

• een kielspit aan de Kamperweg, die diende als grensmarkering van de ontginning;
• berkensingels die waren bedoeld om bosbranden te beteugelen en ter verhoging van de recreatie- en natuurwaarde van het bos; en
• bezandingsgreppels, die ontstonden doordat er dennen werden gezaaid en het dennenzaad werd afgedekt met zand uit greppels.

In het uitvoeringsproject worden deze elementen weer zichtbaar gemaakt en deels hersteld.

Bij de kielspit is de aanwezige opslag van struiken en verjonging van bomen verwijderd. Ook de te herstellen berkensingel aan de Middenweg is reeds vrijgemaakt van opslag en aan de zijkanten vrijgesteld. In het najaar van 2011 is er door Archeologisch Adviesbureau RAAP onderzoek gedaan naar het oorspronkelijke profiel van de te herstellen bezandingsgreppels en de kielspit (zie ook Archeologisch onderzoek wallen en greppels). Op basis van de resultaten van dit onderzoek worden in de winter van 2011-2012 de kielspit en de bezandingsgreppels opnieuw uitgediept. In deze periode zal aan de Middenweg een nieuwe berkensingel worden geplant. Ook langs de kielspit aan de Kamperweg zal een nieuwe berkensingel worden geplant.

Zie ook: Project in de kijker: Eperholt

Uitvoerder: Gemeente Epe

Accentuering en restauratie enkwallen en enken Loenense bos en Engelanderholt

Langs het Loenensebos en het Engelanderholt (Bruggelen) zijn nog oude enkwallen aanwezig die de grens vormden tussen het bos en de akkers. Deze wallen zijn deels aangetast door het gewroet van zwijnen. De oorspronkelijke akkers zijn in de loop der tijd bebost en daarom moeilijk herkenbaar. In het uitvoeringsproject zullen wallen weer worden geaccentueerd door onder meer het deels verwijderen van de naastgelegen begroeiing. Enkele voor het publiek zichtbare delen van de enkwallen zullen in hun oorspronkelijke staat worden teruggebracht. In het Engelanderholt zal de voormalige enk zichtbaar worden gemaakt door enkele bosdelen te vellen en in te planten met eik.

Begin 2011 is van de enkwal in het Loenense bos ongewenste opslag verwijderd. In het najaar van 2011 is door Archeologisch Adviesbureau RAAP onderzoek gedaan naar het oorspronkelijke profiel van de beide wallen (zie ook Archeologisch onderzoek wallen en greppels). Mede op basis van de resultaten van dit onderzoek zullen de wallen deels worden hersteld en zichtbaar gemaakt. In dit project wordt bovendien dankbaar gebruik gemaakt van lokale vrijwilligers voor het achterhalen van historische achtergronden van deze wallen. Zo is in de zomer van 2011 door vrijwilligers van de Archeologische Werkgroep Apeldoorn een archiefstudie gedaan naar de beide wallen. Tevens hebben zij de huidige afmetingen van de wallen in kaart gebracht (zie rapport Enkwallen in Apeldoorn).Door het Geldersch Landschap is recent benadrukt dat dergelijke vrijwilligers voor hen van onschatbare waarde zijn bij de uitvoering van dit soort projecten.

Uitvoerder: Stichting Het Geldersch Landschap

Conservering en accentuering enkwal Van der Huchtbos

Aan de rand van het Van der Huchtbos ligt een groot wallichaam dat al eeuwenlang de grens vormt tussen bouwland aan de ene zijde en bos/heide aan de andere kant. De wal is deels begroeid met grote eikenstoven. Door de opslag van struiken, aanwezigheid van tak- en tophout, dood hout en naaldhoutverjonging wordt de wal steeds minder zichtbaar. Ook de vitaliteit van de eiken op de wal komt door lichtconcurrentie in het gedrang. In het uitvoeringsproject wordt de wal daarom vrijgemaakt van tak- en tophout en opslag van naaldhout en Amerikaanse vogelkers. Daarnaast worden vitale eiken vrijgesteld.

De werkzaamheden in dit project zijn afgerond.

Uitvoerder: J. van der Krol Bosbouw C.V.

1BOOM

Het project 1BOOM maakt voor een breed publiek inzichtelijk dat hout oogsten in het bos deel uitmaakt van onze cultuurhistorie en dat de vorm van een bos mede door het gebruik werd en wordt bepaald.
In het Kooibos van kasteel Middachten wordt één prachtige, grote eik geselecteerd. De boom wordt vier seizoenen geobserveerd en gedocumenteerd. Daarnaast wordt de geschiedenis van de boom ontrafeld in de archieven van kasteel Middachten. Hierna wordt de eik geveld en door een divers gezelschap van meubelmakers, ambachtslieden en kunstenaars verwerkt in een breed scala aan producten. Het gehele 1BOOM-project wordt kundig gefotografeerd en verhaald in een publicatie. Bovendien wordt van de eik door een kunstenaar één bijzonder product voor kasteel Middachten gemaakt, als symbool voor de kringloop die vroeger normaal was in het bosbeheer van een landgoed.

Het project 1BOOM is begin 2011 officieel gelanceerd. De boom wordt momenteel gedurende vier seizoenen geobserveerd en gedocumenteerd. Meer informatie is te vinden in de Brochure 1 Boom.

Uitvoerder: Landgoed Middachten & Unie van Bosgroepen

Accentuering en restauratie wallen Landgoed Hoekelum

Op Landgoed Hoekelum (Ede) liggen diverse typen wallen, zoals wildwallen, perceelswallen en wallen die wegen, driften of zichtlijnen begeleidden. De gezamenlijke lengte van deze wallen is ca. 5 km. De wallen dateren uit verschillende perioden in de geschiedenis van Hoekelum. Aangezien Hoekelum druk wordt bezocht door recreanten is dit een ideale plek voor publieksvoorlichting over de geschiedenis en functie van diverse waltypen. In het uitvoeringsproject worden, na aanvullend historisch onderzoek, diverse wallen in hun oorspronkelijke staat hersteld. Daarnaast wordt een voorlichtingsplan opgesteld en uitgevoerd. Hierbij wordt onder andere gedacht aan een thematische route, voorlichtingsborden en een informatiepunt.

Op Landgoed Hoekelum zijn alle wallen geïnventariseerd. Per wal is bepaald hoe deze verder wordt beheerd, geaccentueerd en/of hersteld. Daarnaast is er door Archeologisch Adviesbureau RAAP in het najaar van 2011 onderzoek gedaan naar het oorspronkelijke profiel van vier wallen op Hoekelum (zie ook Archeologisch onderzoek wallen en greppels). Mede op basis van de resultaten van dit onderzoek zullen de wallen deels worden hersteld en zichtbaar gemaakt.

Uitvoerder: Stichting Het Geldersch Landschap

Aanleg en herstel eikenhakhout Kemperberg en Franse Berg

Op Het Nationale Park De Hoge Veluwe komt geen actief beheerd eikenhakhout meer voor. Er komen echter nog wel restanten van doorgeschoten hakhout voor, zoals bijvoorbeeld op de Franse Berg. Hier zullen twee percelen doorgeschoten hakhout opnieuw worden afgezet en waar nodig worden ingeboet. Om de verschillende stadia van ontwikkeling van het hakhout te behouden en naast elkaar te tonen, zal bovendien een nieuw eikenhakhoutperceel worden aangelegd op de Kemperberg. Hiervoor zal een perceel fijnspar worden gekapt.

Het perceel fijnspar op de Kemperberg is gekapt. Op dit perceel zullen binnenkort eiken worden aangeplant. Het project op de Franse Berg is nog in voorbereiding.

Zie ook: Cultuurhistorische Visie Het Nationale Park De Hoge Veluwe

Uitvoerder: Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe

Herstel en accentueren schapenwaskolk Schaveren

In het bos bij Schaveren (Emst) ligt een oude schapenwaskolk. Deze kolk ligt langs één van de oude schaapsdriften in de noord-oosthoek van het bosgebied. Na een historisch onderzoek en veldonderzoek, zal de kolk worden uitgebaggerd. In een straal van ca. 30 meter rondom de kolk zal het naaldbos worden omgevormd tot heide, zodat de kolk vrij in het zicht komt te liggen. Ook opslag op en rondom de overige cultuurhistorische relicten in het gebied, zoals de Celtic Fields en oude driften, zullen worden verwijderd. Bij het geheel aan elementen zal een informatiebord worden geplaatst.

Met behulp van lokale deskundigen is reeds een deel van de historie van de kolk in beeld gebracht. Er worden momenteel voorbereidingen getroffen voor de uitvoering.

Uitvoerder: Stichting Het Geldersch Landschap

Herstel lanenpatroon en beplanting schaapsdriften Landgoed Middachten

Op Landgoed Middachten (De Steeg) komen diverse oude lanen en historische wegen voor, zoals de schaapsdrift De Schotweg, de laan Boomgaard en het Sterrebos op de Prins Willemberg. Een deel van deze lanen is vanwege aftakeling aan vervanging toe. In het uitvoeringsproject zullen de lanenpatronen in ere worden hersteld door delen te vellen en opnieuw in te planten. Daarnaast zal in het Sterrebos op de Prins Willemberg een nieuwe centrale boom worden geplant.

De beukenlaan aan de oostzijde van de Boomgaard is inmiddels opnieuw ingeplant. Ook langs de weg naar de Wolfskuil zijn eiken aangeplant. Daarnaast heeft het onderhoud en de herplant van de bestaande laan aan de Schotweg al plaatsgevonden. Voor de nieuw aan te leggen laan aan de Schotweg is eerst historisch onderzoek verricht door Stichting in Arcadië (zie rapport Middachten Herstelplan Mestlaan). Na het doorlopen van het vergunningentraject zal deze laan naar verwachting in de winter van 2011-2012 worden aangeplant. Op dat moment zal ook de centrale boom op de Prins Willemberg worden geplant.

Uitvoerder: Landgoed Middachten

Accentuering en herstel wal Sprengenbos

In het Sprengenbos (Epe) ligt ten noorden van de Bijsterbosweg een markante aarden wal die omstreeks 1850 is aangelegd. Deze wal wordt doorsneden door paden en is momenteel nauwelijks herkenbaar in het bos. Aangezien deze wal voor de gemeentebossen van Epe een uniek relict is, zal deze wal weer worden hersteld en geaccentueerd. Voorafgaand aan het herstelwerk zal er nader (archeologisch) onderzoek plaatsvinden naar het oorspronkelijk profiel van de wal.

Het (naald)bos binnen de wal is inmiddels gekapt. Dit perceel zal in het plantseizoen 2011-2012 worden ingeplant met eik, dat als hakhout zal worden beheerd. In het najaar van 2011 is door Archeologisch Adviesbureau RAAP onderzoek gedaan naar het oorspronkelijke profiel van de wal (zie ook Archeologisch onderzoek wallen en greppels). Mede op basis van de resultaten van dit onderzoek zal de wal deels worden hersteld en geaccentueerd.

Uitvoerder: Gemeente Epe

Herstel en accentuering sprengenstelsel en wildwal Landgoed Zwaluwenburg

Op Landgoed Zwaluwenburg (’t Harde) liggen twee voor deze regio waardevolle elementen. Op de overgang tussen het Centraal Veluws Natuurgebied en de gronden langs de voormalige Zuiderzeekust ligt een wildwal met aangrenzende percelen voormalig hakhout. Dit is een van de laatste restanten van deze overgangszone. Daarnaast ligt er een spreng die één van de weinige sprengen is op het noordwestelijk deel van de Veluwerand. De spreng is in loop der tijd dichtgeslibd met aarde en blad en zal daarom weer op diepte worden gebracht. Daarnaast zullen in het uitvoeringsproject de gaten in de wildwal worden hersteld en zal de wildwal worden geaccentueerd door het opnieuw in hakhoutbeheer nemen van het doorgeschoten hakhout op en langs de wal.

Er worden momenteel voorbereidingen getroffen voor de herstelwerkzaamheden in het veld. In het najaar van 2011 is door Archeologisch Adviesbureau RAAP onderzoek gedaan naar het oorspronkelijke profiel van de wal (zie ook Archeologisch onderzoek wallen en greppels). Mede op basis van de resultaten van dit onderzoek zal de wal deels worden hersteld en geaccentueerd.

Uitvoerder: Stichting Het Geldersch Landschap

Verjonging lanen Het Nationale Park De Hoge Veluwe

In Het Nationale Park De Hoge Veluwe zijn de laanstructuren die stammen uit de tijd dat het landgoed in bezit was van de familie Sickesz nog grotendeels intact. Een groot deel van de laanbomen stamt uit deze tijd en is daarmee tussen de 100 en 150 jaar oud. De ouderdom van de lanen zorgt echter voor hoge onderhoudskosten. Daarbij heeft een aantal lanen een matige tot slechts vitaliteit. Om te voorkomen dat het laanbeeld langzaam maar zeker verdwijnt, zullen de lanen tijdig worden verjongd. Hierbij is ervoor gekozen om lanen in hun geheel te vervangen waardoor de eenheid behouden blijft. De verjonging zal in vijf fasen plaatsvinden. Met subsidie van de provincie wordt in de winter 2010-2011 gestart met de eerste fase, waarbij ca. 2,5 km laan wordt verjongd.

Het lanenherstel is afgerond.

Zie ook: Cultuurhistorische Visie Het Nationale Park De Hoge Veluwe

Uitvoerder: Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe

Bescherming wallen Klein Boeschoten

Op Landgoed Klein Boeschoten (Garderen) bevindt zich een uniek en goed bewaard stelsel van aarden wallen. Dit wallenstelsel hangt samen met de historie van het wildforstersgoed Klein-Boeschoten. De wallen worden de laatste jaren echter ernstig beschadigd door wroetende wilde zwijnen. Om verdere erosie van de wallen tegen te gaan, wordt het perceel bos waarin de wallen liggen uitgerasterd voor wilde zwijnen. De door wroeten ontstane gaten zullen met aarde en zoden worden opgevuld.

Het raster is inmiddels geplaatst. Het herstel van de gaten in de wallen zal naar verwachting in de eerste helft van 2012 plaatsvinden.


Plaatsen raster zomer 2011.


Geplaatste raster met beschermende mantel voor overspringende reeen.

Uitvoerder: Landgoed Klein Boeschoten

Zichtbaar maken gebruikshistorie Het Nationale Park De Hoge Veluwe

De Kemperberg op Het Nationale Park De Hoge Veluwe kent een rijke en uiteenlopende gebruikshistorie. De kern van de Kemperberg wordt gevormd door een oude zeventiende-eeuwse agrarische enclave. Het echtpaar Kröller-Müller heeft in de omgeving van de Kemperberg in de periode 1900-1930 verschillende gronden aangekocht. Ten behoeve van de jacht zijn er verschillende inrichtingen gemaakt, zoals wildweides en voerkelders. De jacht is sindsdien een wezenlijk onderdeel geweest van de bedrijfsvoering. De voerkelders worden echter al jaren niet meer gebruikt en dreigen in verval te raken. Daarnaast dreigt de zichtbaarheid van het geperceleerde agrarische landschap op de Kemperberg verloren te gaan. Zo groeien voormalige agrarische percelen dicht en zijn de historische lijnen minder of helemaal niet meer zichtbaar door oprukkende opstanden en toegenomen verjonging. Om de zichtbaarheid van het landschap te behouden zal in het uitvoeringsproject een gedeelte van de dichtgegroeide oude agrarische percelen weer open worden gemaakt en geschikt worden gemaakt als wildweide. Daarnaast worden historische lijnen (lanen, wildwallen en erfgrenzen) weer zichtbaar gemaakt. Tevens zullen enkele voerkelders worden hersteld.

In het najaar van 2011 zijn twee voederkelders hersteld en geschikt gemaakt als verblijfplaats voor vleermuizen. Verder is een zichtas vrij gekapt. Tot slot is een agrarisch perceel weer open gekapt en ingezaaid, zodat het perceel dienst kan doen als wildweide.

Zie ook: Cultuurhistorische Visie Het Nationale Park De Hoge Veluwe

Zie ook: Project in de kijker: Hoge Veluwe

Uitvoerder: Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe

Herstel Park Rhederoord

Bij Rheden/De Steeg bevindt zich sinds 1745 Landhuis Rhederoord met een bijbehorend park. Zowel het park als het huis zijn regelmatig aangepast aan de wensen van de eigenaren. In 1868 is door Petzold een parkontwerp gemaakt in Engelse landschapsstijl. Hiervan resteren nu nog vele volgroeide en vitale boomgroepen. Her en der zijn er ook nog restanten aanwezig van het oorspronkelijke padenstelsel. Door spontane bosontwikkeling zijn echter de talloze zichtlijnen en open ruimtes tussen de boomgroepen in de loop der tijd dichtgegroeid. In het uitvoeringsproject zullen diverse cultuurhistorische elementen in het park, zoals boomgroepen met lange zichtlijnen, open ruimtes en een padenstelsel worden hersteld.

Landgoed Rhederoord laat momenteel samen met Natuurmonumenten, de andere eigenaar van Rhederoord, een herstelvisie opstellen door bureau SB4. Deze visie zal binnenkort worden afgerond, waarna de diverse herstelmaatregelen kunnen worden uitgewerkt. Met dit maatregelenplan worden de benodigde vergunningen voor de daadwerkelijke uitvoering aangevraagd.

Uitvoerder: Landgoed Rhederoord

Herstel Kolk en Josinapark Schovenhorst

Op het landgoed Schovenhorst (Putten) liggen twee cultuurhistorische elementen die min of meer uit beeld zijn geraakt: de Kolk en het Josinapark. De Kolk werd in de 19e eeuw door de landgoedeigenaar Schober gebruikt als drinkplaats voor zijn schapen. Tegenwoordig staat deze kolk droog en is hij niet meer zichtbaar door de Rhododendrons die zich er gevestigd hebben. In het uitvoeringsproject wordt de kolk weer vrij gemaakt en bekleedt met een ondoorlatende laag, zodat de kolk weer water kan bevatten.
Grenzend aan het Kolkbos ligt het Josinapark. Dit park is in 1906 aangelegd op een oude kalverweide. In 1929 is er een dwerg- en langzaam groeiende coniferencollectie aangeplant, die geschonken werd door de firma Den Ouden en zonen uit Boskoop. Het Josinapark en de dwergconiferenverzameling zijn echter niet meer duidelijk herkenbaar aangezien zij langzaam opgaan in het bos. Dit park zal weer zichtbaar worden gemaakt door de aanleg van paden, het aanbrengen van bebording en het vrijzetten van de dwergconiferen.

In het najaar van 2011 is gestart met het verwijderen van Rhodondendrons bij de kolk en het aanbrengen van een leemlaag in de kolk. Een deel van de dwergconiferen in het Josinapark is inmiddels vrijgekapt. De overige werkzaamheden zullen naar verwachting in de winter van 2011-2012 en het voorjaar van 2012 worden uitgevoerd.

Uitvoerder: Landgoed Schovenhorst

Parkbossen Landgoed Tongeren

Landgoed Tongeren kent drie parkbossen, twee oude parkbossen aangelegd rond 1830, en een jongere aangelegd rond 1880. Deze bossen herbergen tal van cultuurhistorische waardevolle elementen zoals leemkuilen, kronkelige paadjes, lanen, bruggetjes, wallen, doorzichten en solitairen (eik en beuk). In het uitvoeringsproject wordt een visie op het beheer van de parkbossen ontwikkeld en worden een aantal kenmerkende historische elementen hersteld en weer zichtbaar/beleefbaar gemaakt.

De leemkuil, de wal in het Leemkuilbos en de waterpartij bij Fanny’s Lust zijn in de winter van 2010-2011 beter zichtbaar gemaakt door een deel van de omringende beplanting te verwijderen. Daarnaast is in het Oude Parkbos vlakbij het buurtschap Tongeren de vista (zichtas) vanaf het Oude Huis hersteld en zijn diverse lanen vrijgesteld om de monumentale laanbomen beter zichtbaar te maken. Op een aantal plekken zijn bovendien nieuwe stukken laan bijgeplant, waardoor het laankarakter ook op lange termijn weer is verzekerd. In de buurt van de begraafplaats is een nieuwe laan geplant. Daarnaast zijn er op diverse plekken infopanelen geplaatst.
Momenteel worden er plannen gemaakt voor de volgende fase van de uitvoering.

Zie ook: Project in de kijker: Landgoed Tongeren



Uitvoerder: Landgoed Tongeren

Op dit kaartje wordt de ligging van de zeventien projecten aangegeven.


Grotere kaart in Google Maps openen.                        Kaart in Google Earth openen.