stinzenplanten
Oude Bossen Veluwe     Nieuwsbrief

Werk in Uitvoering
Cultuurhistorie Oude Bossen Veluwe - Nieuwsbrief nr. 3, dec 2011




De provincie Gelderland heeft subsidie toegekend aan zeventien projecten op de Veluwe waarin de cultuurhistorie van bossen weer zichtbaar en beleefbaar wordt gemaakt. Door middel van deze nieuwsbrief willen we u op de hoogte houden van de uitvoeringsprojecten op de Veluwe en andere interessante activiteiten op het gebied van cultuurhistorie in relatie tot bossen.

Onderwerpen in deze nieuwsbrief:
  • Stand van zaken zeventien uitvoeringsprojecten

  • Project in de kijker

  • Kort nieuws
    • Praktijkgids: Boswallen, handreikingen voor het beheer
      Probos heeft op 6 oktober 2011 op het symposium ‘Historische wallen in het landschap’ in Amersfoort de praktijkgids ‘Boswallen, handreikingen voor het beheer’ gepresenteerd en het eerste exemplaar uitgereikt aan Paul Thissen, Programmacoördinator Cultuurhistorie bij de provincie Gelderland. Doel van de gids is terreinbeheerders kennis te verschaffen over de historie en ecologie van boswallen en handvatten te geven voor het beheer van deze elementen.

      In veel Nederlandse bossen, heideterreinen en stuifzanden liggen restanten van eeuwenoude aarden wallen die onder meer werden gebruikt om wild en vee te keren, grenzen te markeren, stuifzanden te beteugelen, overstromingen te voorkomen en vijanden te weren. Voor deze wallen wordt in de praktijkgids de verzamelnaam boswallen gehanteerd. Boswallen zijn voor beheerders een makkelijk herkenbaar deel van het historisch erfgoed in hun terrein. Naast een historische waarde herbergen boswallen echter ook een belangrijke ecologische waarde. Bij het beheer van deze elementen komen dan ook veel vragen en uitdagingen kijken.

      De gids is tot stand gekomen met medewerking van Ecologisch Adviesbureau Maes en mede gefinancierd door de Provincie Gelderland.

      Boswallen; handreikingen voor het beheer Martijn Boosten, Patrick Jansen, Mark van Benthem en Bert Maes, 2011 (72 pag.) Prijs: € 7,50 (incl. verzendkosten) Te bestellen via mail@probos.nl

      Boseigenaren in Gelderland kunnen dankzij de financiële bijdrage van de Provincie Gelderland een gratis exemplaar van de praktijkgids ontvangen. Geïnteresseerden kunnen zich melden via martijn.boosten@probos.nl. Vergeet daarbij niet naam en adres te vermelden.

    • Onderzoek Celtic Fields Ede
      Stafleden, promovendi en studenten archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen zijn in de zomer van 2011 in Wekerom (Ede) neergestreken om (veld)onderzoek te doen naar Celtic fields. Het universitaire onderzoek in Wekerom maakt deel uit van een meerjarig onderzoeksprogramma op meerdere schaalniveaus. Op landelijk niveau worden Celtic fields in drie regio’s – Drentse Hondsrug, Centraal Nederlandse stuwwallen (Ede) en Zuid-Nederlandse (niet gestuwde) zandgronden – met elkaar vergeleken. Op lokaal niveau wordt onderzoek gedaan naar hoe en (vooral) wanneer Celtic fields zijn ontstaan, hoe zij zich ontwikkelen door de tijd (fasering) en wat hun relatie is met bewoningssporen.

      De universiteit gebruikt het Actueel Hoogtebestand Nederland en luchtfoto’s bij het onderzoek. Daarnaast wordt heel gedetailleerd bodemkundig veldonderzoek verricht in de akkers en in hun begrenzende wallen om de agrarische bedrijfsvoering in beeld te brengen. Tijdens het veldwerk worden blootgelegde profielen getekend en gefotografeerd en bemonsterd voor geochemisch onderzoek (XRF), pollen-analytisch onderzoek, botanische macro-resten en archeologisch materiaal. Om Celtic fields te kunnen dateren wordt gebruik gemaakt van AMS datering van macro-resten en OSL datering (dateert de laatste blootstelling van zand aan zonlicht).

      De resultaten van het onderzoek worden eind 2012 verwacht. Het onderzoek heeft in eerste instantie vooral een wetenschappelijk doel. De onderzoeksresultaten zullen echter ook worden gebruikt bij het beheer van dit type elementen en in publieksvoorlichting.

      Meer info over het onderzoek in Wekerom (Ede) is te verkrijgen bij de gemeentelijk archeoloog Charlotte Peen (charlotte.peen@ede.nl).

    • Visie Renkums Beekdal
      Op 11 oktober 2011 hebben vier terreineigenaren in het Renkums beekdal onder grote belangstelling van omwonenden een eigen visie gepresenteerd op het gebied. Het beekdal is een bijzonder waardevol gebied gezien de rijke ecologie, cultuurhistorie en recreatieve aantrekkelijkheid. De wensen van de verschillende overheden zijn door de eigenaren meegenomen bij het ontwikkelen van de visie, zoals ruimte voor het edelhert om naar de Rijn te kunnen. Het plan geeft handen en voeten aan vier ontwikkeldoelen: verhogen ecologische kwaliteit, beleefbaar maken cultuurhistorie, balans tussen recreatie en draagkracht van het gebied en economisch gezonde landgoederen. In de visie is een lijst met maatregelen opgenomen die eigenaren willen treffen om deze ontwikkeldoelen te realiseren. Voorbeelden zijn het vrijstellen van grafheuvels, het vernatten van de beekzone, het creëren van rustige gebieden in het bos en een route van bron naar monding langs cultuurhistorische elementen. De eigenaren Landgoed Quadenoord, Oranje Nassau’s Oord, Landgoed de Dorskamp en Staatsbosbeheer hebben met de presentatie de bestuurders van provincie en drie gemeenten (Ede, Wageningen, Renkum) gevraagd het plan te ondersteunen en het financieel en ruimtelijk mogelijk te maken.

      Meer informatie is te verkrijgen bij projectleider André Claassen (beekdal@landsmid.nl).

    • Herstelde historische elementen op landgoed Oranje Nassau’s Oord
      In de twee voorgaande nieuwsbrieven is het voorbeeldproject van Probos in het Renkums beekdal al aan de orde geweest. Inmiddels zijn een aantal karakteristieke historische elementen in dit gebied opgeknapt. Een van de meest markante elementen waaraan is gewerkt, is de ijskelder op landgoed Oranje Nassau’s Oord. Deze ijskelder is aangelegd in opdracht van Koning Willem III kort nadat hij het landgoed, voorheen Kortenburg geheten, op 30 augustus 1881 had aangekocht. Willem III gaf opdracht aan de ontwerper L.H. Eberson voor het bouwen van deze ijskelder, waarvoor een bedrag van 2349 gulden was begroot.
      Tijdens de herstelwerkzaamheden in 2011 zijn de grote bomen die op de ijskelder stonden verwijderd en is het gronddek gerestaureerd. In een brief van april 1883 wordt opdracht gegeven tot: “het pooten van acacia’s op den ijskelder”. Om deze reden is ervoor gekozen de ijskelder in 2011 opnieuw met Robinia pseudoacacia te beplanten. De robinia zal als hakhout worden beheerd. Verder zijn binnen het project op landgoed De Keyenberg twee bruggenhoofden gereconstrueerd die in WO II zijn verwoest. In 2012 zal tot slot nog een wandelboek verschijnen, dat de lezer langs vele bijzondere en kenmerkende elementen leidt.

      Meer informatie over dit project is te verkrijgen bij Casper de Groot (casper.degroot@probos.nl) of Patrick Jansen (patrick.jansen@probos.nl).

    • Onderzoek bosgeschiedenis Euregio Rijn-Waal
      NABU Naturschutzstation e.V. werkt samen met Regional Forstamt Niederrhein, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Stichting Huis Bergh aan het project VIEW ´Visualisatie van de bosgeschiedenis in de Euregio´. In dit project zal de geschiedenis van de bosgebieden in de Euregio Rijn-Waal aan een breed publiek worden gepresenteerd door middel van onder meer brochures, wandel- en fietsroutes, een website en de restauratie van cultuurhistorische objecten. In het project zullen ook de boseigenaren worden voorgelicht over cultuurhistorische elementen in hun gebied en de mogelijkheden om deze elementen te benutten ter bevordering van de recreatieve en educatieve functie van het bos. Als basis voor deze activiteiten dient eerst een beschrijving te worden gemaakt van de bosgeschiedenis van de Euregio Rijn-Waal en de nog aanwezige cultuurhistorische objecten in de bosgebieden.

      Probos voert samen met Bureau Overland in de periode 2011-2012 een onderzoek uit naar de bosgeschiedenis van het Nederlandse deel van de Euregio Rijn-Waal. Naast een deskstudie zullen in een aantal kerngebieden bestaande veldinventarisaties worden verzameld en een aantal nieuwe inventarisaties worden uitgevoerd om nog aanwezige cultuurhistorische objecten in kaart te brengen. Daarnaast zullen door middel van trainingen en andere bijeenkomsten lokale historische verenigingen, terreinbeheerders en andere lokale experts en geïnteresseerden worden betrokken bij het verzamelen van boshistorische informatie en het inventariseren van cultuurhistorische elementen in bossen.

      Meer informatie over dit project is te verkrijgen bij: Martijn Boosten (martijn.boosten@probos.nl).

    • Verhoging Emmapiramide Rheden
      Momenteel wordt door de gemeente Rheden gewerkt aan de Emmapiramide aan de Kluizenaarsweg in Rozendaal. In 1891 werd er voor werkverschaffing op de Kluizenaarberg een uitkijkheuvel gebouwd. Dit gebeurde op initiatief van de Geërfden van Velp. Het ging toen om een berg waarvan gekeken werd of er ergens branden waren. Deze bult lag toentertijd in een open landschap met weinig bos en werd vernoemd naar de toenmalige Koningin Emma. Rond 1940 kwam er op de heuvel een houten uitkijktoren om nog verder te kunnen kijken. In de jaren 80 is deze toren vervangen door de huidige toren. Nu groeien er weer bomen in het zicht. Daarom is besloten om de toren op te hogen, zodat er weer een mooi uitzicht op het IJsseldal ontstaat. De bestaande toren is half september dit jaar van de bult gehaald. Vervolgens zijn er op de bult twee nieuwe verdiepingen gebouwd. Op 20 oktober is de oude toren op de nieuwe verdiepingen getakeld. Hiermee is de uitkijktoren vijf meter hoger geworden. Binnen dit project worden ook het paadje op de Emmapiramide en de trapleuningen opgeknapt. Bovendien wordt de oriëntatietafel, waarop de bezoeker van de toren kan lezen wat er in de verte te zien is, vervangen. In het voorjaar van 2012 wordt de toren officieel geopend. Het project wordt mede mogelijk gemaakt dankzij een Europese en provinciale subsidie.

      Meer info: Gemeente@rheden.nl

    • Interessante nieuwe publicaties:
      Groen door Oranje. Een historische zwerftocht door de Koninklijke Houtvesterij Het Loo 1900-1960 (B. Maassen & I. Maassen-te Brake, 2011)
      Dit boek beschrijft de sociale geschiedenis van Kroondomein Het Loo in de eerste helft van de twintigste eeuw. In het boek komen veel aspecten aan bod, zoals het dagelijks bestaan van de werknemers op het Loo of verhalen uit de praktijk van bosaanleg, bosbeheer en jachtbeheer op het Loo, die in veel andere boshistorische studies onbelicht blijven. Te bestellen via BDU Uitgevers: www.bduboeken.nl

      Gelders Arcadië. Atlas van een buitenplaatsenlandschap (E. Storms-Smeets (red.), 2011)
      Dit rijk geïllustreerde boek beschrijft de geschiedenis van de landgoederenzone op de Veluwezoom, op de grens van de Veluwe en de rivieren Rijn en IJssel. Het boek bevat beschrijvingen van een honderdtal landgoederen in de gemeenten Wageningen, Renkum, Arnhem, Rozendaal en Rheden. Te bestellen via Uitgeverij Matrijs: www.matrijs.com


Colofon

Deze nieuwsbrief is samengesteld door Stichting Probos in opdracht van de provincie Gelderland. Neem voor vragen, suggesties of opmerkingen contact op met:
- Martijn Boosten of Mark van Benthem, Stichting Probos (0317 466 555); of
- Paul Thissen, Programmacoördinator Cultuurhistorie provincie Gelderland (026 359 92 23)

Afmelden

Indien u het niet op prijs stelt deze aankondigingen te ontvangen, kunt u een mailtje sturen aan:
martijn.boosten@probos.nl. We verwijderen uw gegevens dan van de verzendlijst.

Dit project wordt gefinancierd door de Provincie Gelderland, de uitvoering is in handen van Stichting Probos.