Innovaties in beheer en ondersteunen van organisaties

De Nederlandse FSC-standaard moet worden herzien. Stichting Probos is gevraagd een eerste versie op te stellen voor de inbreng in de landentafel op basis van de internationale standaard (inclusief generieke indicatoren).

De aandacht voor cultuurhistorie in het bos- en natuurbeheer is sterk toegenomen. Hiermee samenhangend is de interesse om cultuurhistorie een vaste plaats te geven in het beheer ook vergroot. Maar het is dan wel noodzakelijk dat dit op een vakkundige manier gebeurt. Een belangrijke actuele uitdaging voor veel beheerders is om hun gebiedskennis op het gebied van cultuurhistorie op peil te brengen. Goed beheer van erfgoed begint immers met ‘weten wat je hebt’.

De vraag naar (houtige) biomassa stijgt snel. Verschillende prognoses laten zien dat er al binnen enkele jaren een tekort aan houtige biomassa zal zijn in Europa. Uiteraard zal dit ook gevolgen hebben voor de prijs van biomassa, die zal naar verwachting zal stijgen. Het telen van biomassa wordt daardoor financieel aantrekkelijk. Stichting Twickel heeft een houtkachel aangeschaft voor de productie van warmte. Naar verwachting produceert het landgoed voldoende houtige biomassa om deze ketel te voeden. Zij wil hiervoor zelfvoorzienend zijn.

Er is de laatste jaren een toenemende aandacht voor cultuurhistorie onder boseigenaren en bosbeheerders. Echter, nog steeds gaan er, vaak onbewust, veel cultuurhistorische waarden verloren. Dit betreft vooral de minder bekende en moeilijk zichtbare (bijvoorbeeld ondergrondse) cultuurhistorische waarden. Met de toenemende houtoogst, neemt het risico op verdwijnen of beschadiging van cultuurhistorische waarden toe. De centrale vraag is daarom hoe voorkomen kan worden dat cultuurhistorische waarden in bossen, mede als gevolg van de toenemende houtoogst, worden aangetast?

In 2012 hebben LTO Nederland, Raad voor Plantenrassen (RvP), Bosschap, Naktuinbouw, Algemene Vereniging Inlands Hout (AVIH) en Handelsgroep Boom- en Heesterzaden (BoHeZa) een Green deal afgesloten onder de naam ‘Weet Welk Plantmateriaal Je (Ver)koopt!’.

Veel bossen bevatten markante bomen. Dit kunnen bomen zijn van een weinig voorkomende soort of van een speciaal ras of variëteit. Het kunnen ook bomen zijn die een bijzondere verschijningsvorm of beheervorm hebben.

De wildwal die liep van Lunteren tot Wageningen diende eeuwenlang om de akkers tegen het wild te beschermen en was lange tijd een markant en herkenbaar element in het landschap. In de loop der tijd zijn grote delen van de wal verdwenen. De delen die nog resteren, liggen grotendeels verscholen in bossen en tuinen. Deze langste wildwal van Nederland is niet meer als zodanig herkenbaar in het veld.

De biomassabehoefte is de afgelopen tien jaar sterk gestegen en dit zal naar verwachting de komende tijd nog doorgaan. Talloze prognoses laten dan ook een houttekort zien in de nabije toekomst. Of dit ook werkelijk zal optreden valt te bezien, maar het is wel duidelijk dat er hard gewerkt moet worden aan de productie en oogst van houtige biomassa uit bos en landschap.

Tak- en tophout uit bossen wordt in Nederland nog maar weinig benut als bron voor houtige biomassa. Dit komt enerzijds omdat men nog niet volledig zicht heeft op de ecologische effecten van de oogst van tak- en tophout. Anderzijds is er ook geen goed overzicht in welke gevallen (bostypen en bosontwikkelingsfasen) oogst van tak- en tophout kostenefficiënt kan worden uitgevoerd.

In het voorjaar van 2013 is een landelijke praktijkproef naar de bestrijding van duizendknoop met een looptijd van 4 jaar gestart. Meer dan 25 terreinbeheerders werken hierbij samen met Stichting Probos aan het vinden van effectieve bestrijdingsmethoden voor duizendknoop.

In het kader van het grensoverschrijdende project ‘Speuren naar Bosgeschiedenis’ zullen in 2012 en 2013 negen erfgoedroutes verschijnen van bosgebieden in de Duits-Nederlandse Euregio Rijn-Waal.

In 2013 is het precies 300 jaar geleden dat een Duitse bosbouwer, Hans Carl von Carlowitz, de term Nachhaltigkeit (duurzaamheid) introduceerde in zijn boek ‘Sylvicultura Eoconomica’ als reactie op het (verwachte) grote tekort aan hout in die tijd. De term was vooral bedoeld om nadruk te leggen op de noodzakelijkheid van een continue houtoogst en houtvoorziening, maar Von Carlowitz onderkende ook al de ethische en esthetische waarden van bos.

In opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit verkent Probos de mogelijkheden voor een praktijkproef voor de bestrijding van Japanse duizendknoop.

Het Luntersche Buurtbosch is op woeste grond aangelegd vanaf 1889 in opdracht en naar ontwerp van de notaris dhr. J.H.Th.W. van den Ham (1822 – 1912). Na zijn overlijden schonk notaris Van den Ham het bos aan de door hem opgerichte ‘Stichting Het Luntersche Buurtbosch’. Sinds 1912 zijn dus in zekere zin alle inwoners van Lunteren eigenaar van het Luntersche Buurtbosch. Een unieke situatie. Sinds 1974 beheert de gemeente Ede het Luntersche Buurtbosch.

De afgelopen jaren zijn nieuwe inzichten ontstaan over de manier waarop bossen het beste kunnen worden beheerd met het oog op een multifunctionele functievervulling. Het gaat hierbij met name om de schaal waarop bossen beheerd dienen te worden en de dynamiek en variatie in tijd, schaal en maatregelen die hierbij gehanteerd wordt.

Een welbekend motto is “Als je niet weet waar je vandaan komt, weet je ook niet waar je naar toe gaat”. Dat gaat zeker op voor bosbeheer, waarbij het vaak decennia, zo niet eeuwen, duurt voordat maatregelen tot het gewenste effect leiden.

In 2012 hebben LTO Nederland, Raad voor Plantenrassen (RvP), Bosschap, Naktuinbouw, Algemene Vereniging Inlands Hout (AVIH) en Handelsgroep Boom- en Heesterzaden (BoHeZa) een Green deal afgesloten onder de naam ‘Weet Welk Plantmateriaal Je (Ver)koopt!’. Het doel van de Green Deal is dat alle partijen die betrokken zijn bij de keten van plantmateriaal van bos- en haagplantsoen vertrouwen hebben in en kennis hebben van de kwaliteit van het plantmateriaal dat ze kopen of verkopen.

Veel bosbeheerders zijn zich bewust van het belang van cultuurhistorie, maar velen hebben dit nog niet omgezet in concrete maatregelen. Dit heeft enerzijds te maken met kennisgebrek, hetgeen niet verwonderlijk is bij zo'n 'jonge' bosfunctie, maar zeker ook het gebrek aan inspirerende voorbeelden.

Veel bosbeheerders zijn zich bewust van het belang van cultuurhistorie, maar velen hebben dit nog niet omgezet in concrete maatregelen. Dit heeft enerzijds te maken met kennisgebrek, hetgeen niet verwonderlijk is bij zo'n 'jonge' bosfunctie, maar zeker ook het gebrek aan inspirerende voorbeelden.

De Nederlandse verdedigingslinies, zoals de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Grebbelinie en de Stelling van Amsterdam, staan volop in de belangstelling. Er vinden diverse projecten plaats om deze linies en de vestingwerken binnen deze linies enerzijds beter beleefbaar en bereikbaar te maken en anderszijds om delen van deze linies een nieuwe functie te geven.