Skip to main content
Werkveld:

Toekomstbestendig bosbeheer

Bomen en bossen staan onder druk onder andere door verdroging, verzuring, versnippering, hoge graasdruk en het veranderend klimaat. Probos ontwikkelt en ontsluit praktische (beheer)kennis en tools die bijdragen aan toekomstbestendig bosbeheer. Een goede balans tussen economische, ecologische en sociale bosfuncties is daarbij cruciaal.

Risicoscan uitheemse, potentieel klimaatbestendige bomen in bossen

Nederland bereidt zich voor op de gevolgen van klimaatverandering en ook bos- en natuur-beheerders oriënteren zich op het bos van de toekomst. Het mengen van inheemse dan wel uitheemse soorten vormt een belangrijke maatregel voor dit toekomstbestendig bosbeheer. Het risico bestaat immers dat voor een aantal inheemse boomsoorten het toekomstige Nederlandse klimaat niet geschikt blijft (zoals we al zien bij fijnspar). Daarnaast kan het verbreden van het soortenpalet risico’s verkleinen wanneer soorten uitvallen door (nieuwe) ziekten en plagen. Ten slotte noopt ook de grote opgave voor bosuitbreiding vanuit de Bossenstrategie tot reflectie op het soortenpalet waarmee nu gewerkt wordt.

Praktijktest verwijderen Aziatische duizendknopen met Roots Reset® met bio-afdekking

Op steeds meer plekken in Nederland komen Aziatische duizendknopen voor. Deze Aziatische duizendknopen zijn invasieve uitheemse plantensoorten, die zeer moeilijk te bestrijden en te beheersen zijn. Ze rukken steeds verder op in onder meer natuurterreinen, bermen, tuinen, plantsoenen en tussen verhardingen en verdringen o.a. de oorspronkelijke vegetatie. Daarnaast geven ze economische schade en kan de verkeersveiligheid in het gedrang komen omdat duizendknoop het zicht op de weg of kruisingen ontneemt. Er zijn en worden verschillende methoden ontwikkeld om te soort te bestrijden of beheersen.

Kosten en baten uitkapbeheer

Mede door toenemend gebruik van bos voor recreatieve doeleinden is er de laatste jaren meer discussie over oogsten van hout. Getuige de vele uitingen in de media zien veel recreanten het oogsten van hout als het vernielen van het bos. Vanuit de samenleving lijkt er een toenemende vraag naar meer natuurlijk bosbeheer. De trend naar natuurlijk bosbeheer werd al in de zeventiger jaren van vorige eeuw ingezet na een aantal grote stormen die de kwetsbaarheid van het toenmalige bosbeheer lieten zien. Sindsdien wordt natuurinclusief bosbeheer steeds meer toegepast en worden bossen meervormiger zowel qua soortensamenstelling en leeftijd als structuur.

E-learning module "Ken je bos!"

Voor elke bosbeheerder is het belangrijk om te weten wat in zijn of haar bos gebeurd. Door insecten, infectieziekten en ander verschijnselen in het bos te herkennen kan een beheerder, indien nodig, vroegtijdig actie ondernemen.

Sommige bastkevers zijn beschermd in het kader van N2000. Boktorren zijn belangrijk voor het voorkomen van zwarte spechten. Insecten zijn dus van grote waarde voor het bosecosysteem, maar kunnen soms ook voor aantastingen van bomen zorgen. En wat kan de beheerder dan doen? Na het volgen van deze e-learning module weet de beheerder in ieder geval wat de natuurwaarde is van een aantal belangrijke insecten in het bos, herkent hij aantastingen en heeft (waar mogelijk) enig handelingsperspectief.

Cultuurhistorische inventarisatie bossen Berg en Dal

Binnen de grenzen van de gemeente Berg en Dal ligt ruim 1.600 hectare bos. Dit bos kent een rijke geschiedenis en herbergt tal van cultuurhistorische relicten. In de periode 2006-2010 is door Probos in een deel van dit bos (ca. 650 hectare) het aanwezige erfgoed in kaart gebracht door middel van een veldinventarisatie. Op verzoek van het Erfgoedberaad Berg en Dal en een aantal terreineigenaren brengt Probos de cultuurhistorische relicten in kaart in een deel van de nog niet geïnventariseerde bosgebieden. Na de inventarisatie wordt er tevens een waardering uitgevoerd van de aangetroffen relicten, zodat kan worden bepaald hoe in het bosbeheer en bij andere gebiedsontwikkelingen rekening kan worden gehouden met deze relicten.

Praktijkproef verwijderen kleine duizendknopen met grondzuiger en mobiele verhitter

Kleine vrijliggende duizendknoophaarden op zandgrond kunnen goed verwijderd kunnen worden met een grondzuiger en mobiele verhitter. Dit laat de praktijktest in opdracht van de Provincie Gelderland zien. Plekken met één tot enkele planten kunnen efficiënt en nauwkeurig worden verwijderd. Voor haarden van enkele vierkante meters en groter is de inzet van een graafmachine efficiënter. Voor het zeven en verhitten van de opgezogen en ontgraven grond was een aparte verzamellocatie ingericht waar ongeacht de verkeerdrukte doorgewerkt kon worden. De verhitte grond werd vervolgens weer teruggestort waardoor transportbewegingen beperkt bleven. In ongeveer zes dagen tijd is 223 m2 aan haarden behandeld. Enige nazorg blijft noodzakelijk om eventuele hergroei te verwijderen.

Bestrijdingsproef duizendknoop heet water

Op steeds meer plekken in Nederland komen Aziatische duizendknopen voor. Deze Aziatische duizendknopen zijn invasieve uitheemse plantensoorten, die zeer moeilijk te bestrijden en te beheersen zijn. Ze rukken steeds verder op in onder meer natuurterreinen, bermen, tuinen, plantsoenen en tussen verhardingen en verdringen o.a. de oorspronkelijke vegetatie. Daarnaast geven ze economische schade doordat bijvoorbeeld stabiliteit van dijken en taluds wordt verminderd en de enorm groeikrachtige wortelstokken verhardingen, funderingen en rioleringen beschadigen. Ook kan op plekken de verkeersveiligheid in het gedrang komen omdat duizendknoop het zicht op de weg of kruisingen ontneemt.

Innovatieve inrichting en bosbeheer in de belemmerde strook van een hoogspanningstracé

Bij hoogspanningtracés gelden er in verband met de veiligheid strenge eisen aan de maximale hoogte van de beplanting onder het tracé. Dit deel van het tracé wordt de “belemmerde strook” genoemd . Vooral bij tracés door bosgebieden brengt het periodiek grootschalig afzetten, snoeien of zelfs geheel rooien van bomen en struiken in de belemmerde strook hoge kosten met zich mee. Deze maatregelen hebben bovendien een ingrijpend karakter met negatieve effecten op de natuurwaarden, de CO2-vastlegging en de belevingswaarde van het bos. Samen met Borgman Beheer Advies verkent Probos hoe te komen tot een alternatieve inrichting en beheer voor de belemmerde strook van hoogspanningstracés aan de hand van drie voorbeeldlocaties.

Technische uitvoering graasdrukmonitorings-onderzoek op de Veluwe

In een goed functionerend bosecosysteem is ruimte voor de verschillende ontwikkelingsfasen van diverse boomsoorten. Een doorgaande cyclus van ontkiemende bomen, jonge bomen, volgroeide bomen en dode bomen. Deze cyclus is in veel bossen van de Veluwe verstoord door een hoge wilddruk; de verjonging van loofbomen vindt nauwelijks plaats. Hierdoor neemt diversiteit af en stokt de bosontwikkeling met een incompleet en verminderd vitaal bosecosysteem als resultaat. De functies die we ontlenen aan het systeem zoals biodiversiteit, recreatie en houtproductie staan hierdoor onder druk. Om deze ontwikkeling gericht te kunnen bijsturen is inzicht vereist in de effecten en intensiteit van graasdruk door wild. Hiertoe is de uitvoering van een uniforme en objectieve graasdrukmonitoring van belang.

Uitwerken methode Carbon Credits klimaatslim bosbeheer

Bossen spelen een rol in het vastleggen van CO2 om de doelen uit het Klimaatakkoord te halen. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar vastlegging door aanplant van nieuw bos. Ook de CO2-vastlegging in bestaande bossen moet worden verhoogd.
De vitaliteit van veel Nederlandse bossen staat echter onder druk. Een belangrijk deel van de bossen staat op arme (gedegradeerde) bodems. Jarenlange stikstofdepositie heeft op veel plekken de nutriëntenbalans van de bodems nog verder verslechterd. Dit heeft negatieve invloed op de groei en vitaliteit van het bos(ecosysteem). Daarnaast ondervinden bossen in toenemende mate de gevolgen van klimaatverandering.
Het is daarom van belang om klimaatslimme maatregelen te nemen om de Nederlandse bossen te revitaliseren en de CO2-vastleggingscapaciteit van het bos te verhogen.

Advies revitalisering Nederlandse bossen

Het Nederlandse bos verenigt een veelheid aan maatschappelijke waarden en functies. Het bos draagt bij aan klimaatmitigatie en -adaptatie, biodiversiteit, welzijn en volksgezondheid, een prettige leefomgeving, recreatie en de productie van de circulaire grondstof hout.
Bossen in Nederland hebben in toenemende mate te lijden onder de gevolgen van klimaatverandering, stikstofdepositie, verzuring, nutriëntenverlies verdroging en versnippering. De veerkracht van bossen neemt af waardoor ecosysteemfuncties zoals natuurwaarde, CO2-opslag en houtproductie onder druk komen te staan. In de Ambities en doelen van Rijk en provincies voor de Bossenstrategie (februari 2020) is dan ook aangegeven dat de vitaliteit van de Nederlandse bossen verbeterd moet worden om bos voor toekomstige generaties veilig te stellen.

Aanvullende boomsoorten ten behoeve van revitalisering

Bossen veerkrachtig maken tegen klimaatverandering en tegelijkertijd het verhogen van de productiviteit in termen van CO2-vastlegging is een belangrijk onderdeel van klimaatslim bosbeheer. Tegelijkertijd is er nog weinig kennis over droogtetolerantie van de boomsoorten en herkomsten die op dit moment worden toegepast. Daarnaast wordt er geëxperimenteerd met nieuwe boomsoorten zoals boomhazelaar en elsbes. Van deze soorten is niet bekend welke herkomsten voor Nederland geschikt zijn, of is de herkomst van het plantsoen soms onbekend. Naast kennis over is ook de beschikbaarheid van plantsoen een belangrijk item.

Biologische bestrijding Japanse duizendknoop

Duizendknoop is een uitheemse plantensoort die een groot negatief effect heeft op zowel de biodiversiteit als natuurlijkheid. Bovendien kan de soort aanzienlijke economische schade veroorzaken, bijvoorbeeld doordat de stabiliteit van dijken wordt verminderd of door schade aan bijvoorbeeld verhardingen, bouwwerken, rioleringen en funderingen door de enorme groeikracht van de wortelstokken. Uit meerdere praktijkproeven blijkt dat er niet één methode is aan te wijzen die het beste werkt. Biologische bestrijding zou een toevoeging kunnen bieden om duizendknoop te kunnen beheersen en de effectiviteit van bestrijdingsmethoden te verhogen.

Uitbreiding CO2-rekentool Rijkswaterstaat

Probos en Face the Future hebben in 2018 een rekentool ontwikkeld waarmee Rijkswaterstaat de CO2-vastlegging kan berekenen van rijbeplantingen en bosvakken. Na een jaar worden de ervaringen van de gebruikers van de tool geïnventariseerd en worden er aanpassingen doorgevoerd om de tool gebruiksvriendelijker te maken.

Klimaatslim beheer van Rijkswaterstaat beplantingen

Rijkswaterstaat beheert circa 5000 hectare bomenrijen en bosvakken. Rijkswaterstaat wil inzichtelijk maken welke bijdrage deze beplantingen leveren aan de klimaatdoelen. Daarvoor is inzicht nodig in de CO2-vastlegging van de beplantingen en de weerbaarheid van deze beplantingen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Daarnaast wil Rijkswaterstaat bepalen hoe met klimaatslim beheer de CO2-vastlegging en klimaatrobuustheid (weerbaarheid) van de beplantingen kan worden vergroot.

Klimaatslim landschapsbeheer Noord-Brabant en Limburg

Deze klimaatpilot heeft tot doel om in twee pilots te demonstreren dat meer koolstof vastgelegd kan worden in landschapselementen door klimaatslim landschapsonderhoud te plegen vanuit een regionale aanpak.

Ruimte voor bomen-, bos-, natuur- en houtprojecten Klimaatakkoord

Bij lagere overheden worden namens de Coalitie Bos en Hout mogelijke maatregelen, kennis en ervaringen onder de aandacht gebracht die kunnen helpen om effectief invulling te geven aan beleidsontwikkeling en - uitvoering van het klimaatakkoord (zoals bij het opstellen van provinciale bosvisies).

Onderzoek thermische reiniging grond met duizendknoopresten

Aziatische duizendknopen zijn invasieve exoten die voor veel overlast zorgen in onder meer natuurgebieden, langs wegen en in de bebouwde omgeving. Duizendknoop is erg lastig te bestrijden. Het afgraven van groeilocaties is een optie. Het is daarbij belangrijk om de met duizendknoop ‘besmette’ grond zo te verwerken dat de aanwezige duizendknoopresten (wortels en stengels) niet opnieuw kunnen uitlopen en zo op andere locaties een nieuwe duizendknoophaard kunnen vormen.

Onderzoek ontkieming van duizendknoopzaden

Tot op heden werd er vanuit gegaan dat duizendknoop zich in Nederland alleen vegetatief verspreid. Uit onderzoek van Duistermaat et al. (2012) bleek dat er in 2011 mannelijke fertiele planten aanwezig waren in Nederland, maar in een beperkt gebied. Uit een kruisingsexperiment bleek dat alleen kiemkrachtige zaden werden gevormd wanneer de mannelijke fertiele F. japonica planten de vrouwelijk fertiele F. japonica planten bestoven. In een inventarisatie zijn er toen 8 locaties in Nederland gevonden waar mannelijke duizendknoopplanten groeiden.

Bosbeheer bouwt aan beter klimaat

Binnen het project ‘Bosbeheer bouwt aan beter klimaat’ is inmiddels aangetoond dat inlands hout voor diverse professionele toepassingen technisch een prima optie is. Uit inspectie van al wat oudere houtbouw projecten komen twee opties naar voren die verder ontwikkeld gaan worden: 1) kozijnen (lariks) en 2) gevelbekleding (lariks en douglas).